Dordtse meesters - Uit de school van Rembrandt

De verloochening van Petrus | Rembrandt van Rijn. Foto Iris Zaagman.

Rembrandts dynamische schilderstijl sprak jonge kunstenaars aan. Van heinde en ver trokken ze naar Amsterdam om bij hem les te nemen. Ook schilders uit Dordrecht. Bol was in 1636 de eerste, na hem volgden Van Hoogstraten, Maes, Leveck en De Gelder. Allen maakten zich Rembrandts stijl eigen.

Toch gingen de meesten al snel hun eigen weg. Ze kozen andere onderwerpen, het alledaagse leven bijvoorbeeld, en volgden nieuwe trends. Rembrandts ‘ruwe’ manier van schilderen werd ouderwets na 1650. Schoonheid was nu het credo. Elegantie, verfijning, heldere kleuren, voorname onderwerpen: het klassieke ideaal. Alleen De Gelder bleef Rembrandt trouw, een leven lang.

Zelfbewust, artistiek gekleed, gloedvol van kleur. Een zelfportret in de geest van Rembrandt, bij wie Ferdinand Bol de fijne kneepjes van het schildersvak had geleerd. Zijn directe voorbeeld was Rembrandts zelfportret uit 1640. Bols versie ontstond zeven jaar later. Hij had toen al vijf jaar een eigen atelier. Ferdinand Bol | Zelfportret op dertigjarige leeftijd | 1647 | aankoop 1887
Een ingewikkeld keukeninterieur, subtiel belichte stillevens, schijnsel van vuur en een doorkijkje naar een tuin. Bisschop, een talentvolle leerling van Bol, laat zien wat hij kan en geeft de dienstmeid de hoofdrol. Met haar concentratie en verstilde houding herinnert ze aan Vermeers melkmeisje. In de drukke keuken is zij het rustpunt. Cornelis Bisschop | Keukeninterieur met een dienstmeid die een saus bereidt | 1665 | aankoop met steun van BankGiro Loterij en BankGiro Loterij, Aankoopfonds van Vereniging Rembrandt 2014
De Gelder portretteerde de Dordtse beeldsnijder Hendrik Noteman in 1698 op een voor die tijd ouderwetse manier. Aan het werk, de beitel in de hand. Maar met een verbluffend resultaat dat duidelijk aan Rembrandt herinnert. Het portret past wonderwel in de ovale sierlijst, die ongetwijfeld door Noteman zelf werd gesneden. Arent de Gelder | Portret van de beeldhouwer Hendrik Noteman | 1698 | aankoop 1886
In 1665, toen Leveck de 13-jarige Mattheus portretteerde, lag zijn leertijd bij Rembrandt ver achter hem. Elegantie en verfijning waren nu de norm. Mattheus’ modieuze uitdossing met linten en de Neptunusfontein op de achtergrond vragen de aandacht. Maar meer nog intrigeert zijn ongedwongen, dromerige blik. Jacobus Leveck | Portret van Mattheus Elliasz. van den Broucke | 1665 | bruikleen RCE 1948
In 1673 verhuisde Maes naar Amsterdam. Zijn elegante portretten vielen in de smaak van de elite. In dit kinderportret zijn de kinderen voorgesteld als mythologische figuren. Het jongetje op de adelaar is Ganymedes, symbool van de ziel die naar de hemel opstijgt. Zo gaf Maes aan dat dit kind overleden was. Nicolaes Maes | Portret van vier kinderen als mythologische figuren | 1674 | aankoop met steun van Vereniging Rembrandt, 1972

De meeste leerlingen van Rembrandt lieten zich sterk door de grote meester beïnvloeden, in elk geval de eerste tijd. Samuel van Hoogstraten is daar een mooi voorbeeld van, hij volgde zijn leermeester soms bijna letterlijk. Bekijk het filmpje maar.

Schrijvende schilders

Arnold Houbraken en Samuel van Hoogstraten, twee Dordtenaren die beroemd zijn geworden als schilder én schrijver. Dankzij hen weten we veel over 17de-eeuwse kunstenaars én kunsttheorie. Wat schreven ze? En brachten ze hun eigen theorieën als schilder ook in praktijk?